براي مقدمه چهل حديث نماز سخني كاملتر و عميق تر و جالبتر از مطالبي كه در ابتداء باب نماز توضيح المسائل حضرت امام خميني رضوان الله تعالي عليه بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران آمده بود به نظر نرسيد لذا آن را برگزيديم به اميد آنكه همه عاشقان اهل بيت (ع) و آن عارف بزرگوار از كلمات درربار آنان توشه اي فراوان بردارند.
نماز مهمترين اعمال ديني است كه اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادتهاي ديگر هم قبول مي شود و اگر پذيرفته نشود اعمال ديگر هم قبول نمي شود. و همان طور كه اگر انسان شبانه روزي پنج نوبت در نهر آبي شستشو كند، چرك در بدنش نمي ماند نمازهاي پنجگانه هم انسان را از گناهان پاك مي كند. و سزاوار است كه انسان نماز را در اول وقت بخواند و كسي كه نماز را پست و سبك شمارد. مانند كسي است كه نماز نمي خواند، پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: كسي كه به نماز اهميت ندهد و آن را سبك شمارد سزاوار عذاب آخرت است . روزي حضرت در مسجد تشريف داشتند مردي وارد و مشغول نماز شد و ركوع و سجودش را كاملا به جاي نياورد، حضرت فرمودند: اگر اين مرد در حالي كه نمازش اين طور است از دنيا برود، به دين من از دنيا نرفته است. پس انسان بايد مواظب باشد كه با عجله و شتابزدگي نماز نخواند و در حال نماز به ياد خدا و با خضوع و خشوع و وقار باشد، و متوجه باشد كه با چه كسي سخن مي گويد و خود را در مقابل عظمت و بزرگي خداوند عالم بسيار پست و ناچيز ببيند و اگر انسان در موقع نماز كاملا به اين مطلب توجه كند، از خود بي خبر مي شود، چنانكه در حال نماز تير را از پاي مبارك اميرالمؤمنين عليه السلام بيرون كشيدند و آن حضرت متوجه نشدند. و نيز بايد نمازگزار توبه و استغفار نمايد و گناهاني كه مانع قبول شدن نماز است، مانند حسد، كبر، غيبت، خوردن حرام، آشاميدن مسكرات و ندادن خمس و زكات بلكه هر معصيتي را ترك كند. و همچنين سزاوار است كارهايي كه ثواب نماز را كم مي كند و به جا نياورد، مثلا در حال خواب آلودگي و خودداري از بول به نماز نايستد، و در موقع نماز به آسمان نگاه نكند و نيز كارهايي كه ثواب نماز را زياد مي كند به جا آورد، مثلا انگشتري عقيق به دست كند و لباس پاكيزه بپوشد و شانه و مسواك كند و خود را خوشبو نمايد.» (1).
مقدمه را با نقل حديث زيبايي (2) از پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله و سلم به پايان مي بريم:
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:
امت من چهار گروه هستند:
1 ـ گروهي نماز مي خوانند، ولي در نمازشان سهل انگارند «ويل» براي آنهاست، و «ويل» نام يكي از طبقات زيرين جهنم است، خداوند فرمود: (فويل للمصلين الذينهم عن صلاتهم ساهون) ماعون 4 و 5
پس «ويل» براي نمازگزاران است، آنهايي كه در نمازشان سهل انگارند.
2 ـ گروهي گاهي نماز مي خوانند و گاهي نمي خوانند، پس «غي» مال آنهاست، و «غي» نام يكي از طبقات پايين جهنم است. خداوند متعال فرمود: (فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات فسوف يلقون غيا) .
سپس جانشين آن مردم خداپرست قومي شدند كه نماز را ضايع كرده و از شهوات پيروي كردند، و اينها به زودي در «غي» افكنده خواهند شد.
3 ـ گروهي هيچ وقت نماز نمي خوانند، «سقر» براي آنهاست، «سقر» هم نام يكي از طبقات زيرين جهنم است كه خداوند متعال فرمود: (ما سلككم في سقر قالوا لم نك من المصلين) مدثر .42
(اهل بهشت از اهل جهنم سئوال مي كنند) چه چيزي شما را به «سقر» كشاند؟ در جواب مي گويند : ما از نمازگزاران نبوديم.
4 ـ گروهي هميشه نماز مي خوانند، و در نمازشان خشوع دارند. خداوند متعال فرمود: (قد افلح المؤمنون الذين هم في صلاتهم خاشعون)
مؤمنون.1 و .2
مؤمنان رستگار شدند، آنهايي كه در نمازشان با خشوع هستند. (3)
اميدواريم خداوند متعال همه ما را از گروه چهارم قرار دهد.
و اقم الصلاة ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنكر و لذكر الله اكبر.
(عنكبوت، 45)
نماز را بپادار، كه نماز انسان را از هر كار زشت و منكر باز مي دارد و ياد خدا بزرگتر است.
فصل اول: جايگاه نماز در اسلام
حديث اول اهميت نماز
قال رسول الله صلي الله عليه و آله:
اول ما افترض الله علي امتي الصلوات الخمس، و اول ما يرفع من اعمالهم الصلوات الخمس، و اول ما يسألون عنه الصلوات الخمس.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:
نخستين چيزي كه خداوند بر امت من واجب كرد نمازهاي پنجگانه است، و نخستين عملي كه از آنان بالا برده مي شود، و از آنان سؤال مي شود همان نماز است.
كنز العمال، ج 7، ح 18859
حديث دوم
نماز و پايه هاي دين
عن ابي جعفر عليه السلام قال: بني الاسلام علي خمسة اشياء: علي الصلاة، و الزكوة و الحج و الصوم و الولاية.
امام باقر عليه السلام فرمود: اسلام بر پنج چيز بنا شده است:
نماز، زكات، حج، روزه و ولايت اهل بيت عليهم السلام. بحار، ج 82، ص .234
حديث سوم مثل نماز
عن ابي جعفر عليه السلام قال:
الصلاة عمود الدين، مثلها كمثل عمود الفسطاط اذا ثبت العمود ثبتت الاوتاد الاطناب، و اذا مال العمود و انكسر لم يثبت وتد و لا طنب.
امام باقر عليه السلام فرمود:
نماز ستون دين است، مثل آن همانند ستون خيمه است كه وقتي استوار باشد ميخها و طنابها پا برجاست، و هرگاه ستون آن كج و شكسته شود هيچكدام از آنها استوار نمي مانند. بحار، ج 82، ص 218
حديث چهارم نماز موجب رستگاري
قال رسول الله صلي الله عليه و آله:
خمس صلوات من حافظ عليهن كانت له نورا و برهانا و نجاة يوم القيامة.
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:
كسي كه بر نمازهاي پنجگانه محافظت و مراقبت نمايد اين نمازها براي او در قيامت، نور و وسيله نجات او خواهد بود.
كنز العمال، ج 7، حديث 18862
حديث پنجم نماز و نورانيت قلب
قال رسول الله صلي الله عليه و آله:
صلاة الرجل نور في قلبه فمن شاء منكم فلينور قلبه.
رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:
نماز هر كس، نوري در دل اوست، پس هر كس خواست، قلبش را نوراني كند.
كنز العمال، ج 7، حديث 18973
حديث ششم نماز ملاك قبولي اعمال
قال الصادق عليه السلام:
اول ما يحاسب به العبد الصلاة، فان قبلت قبل سائر عمله، و اذا ردت رد عليه سائر عمله .
امام صادق عليه السلام فرمود:
نخستين چيزي كه از بنده حسابرسي مي شود نماز است، پس اگر نماز پذيرفته شد اعمال ديگرش نيز پذيرفته مي شود، چنانچه نمازش رد شود بقيه اعمال او هم قبول نخواهد شد.
وسائل الشيعه، ج 3، ص 22
حديث هفتم نماز و روش انبياء
قال رسول الله صلي الله عليه و آله:
الصلاة من شرايع الدين، و فيها مرضاة الرب عز و جل، فهي منهاج الانبياء.
پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله فرمود:
نماز از آداب (اوليه) دين است، و آن مايه خشنودي خدا، و راه و روش پيامبران الهي است .
بحار، ج 82، 231
حديث هشتم نماز پرچم اسلام
قال رسول الله صلي الله عليه و آله:
علم الاسلام الصلاة، فمن فرغ لها قلبه و حافظ عليها بحدها و وقتها و سننها فهو مؤمن
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:
نماز، پرچم اسلام است، مؤمن واقعي، كسي است كه دل به آن دهد و مراقب حدود و آداب و وقت آن باشد.
كنز العمال، ج 7، حديث 18870
حديث نهم نماز و كارآئي آن
قال الصادق عليه السلام:
ان ملك الموت يدفع الشيطان عن المحافظ علي الصلاة و يلقنه شهادة ان لا اله الا الله، و ان محمدا رسول الله في تلك الحالة العظيمة.
امام صادق عليه السلام فرمود:
فرشته مرگ، شيطان را از كسي كه مراقب نماز است دور مي كند، و شهادت بر وحدانيت خدا، و رسالت پيامبر را در هنگام هولناك مرگ به او تلقين مي كند.
وسائل الشيعه، ج 3، ص 19
حديث دهم نماز و فرزندان
قال الباقر عليه السلام:
انا نأمر صبياننا بالصلاة اذا كانوا بني خمس سنين، فمروا صبيانكم بالصلاة اذا كانوا بني سبع سنين.
امام باقر عليه السلام فرمود:
هنگامي كه فرزندان ما پنج ساله شدند دستور مي دهيم نماز بخوانند، پس شما هم وقتي فرزندانتان به هفت سالگي رسيدند آنها را به نماز دستور دهيد.
وسائل الشيعه، ج 3، ص 12
فصل دوم: اهميت و فضيلت نماز
حديث يازدهم ارزش نماز
قال الصادق عليه السلام:
صلاة فريضة خير من عشرين حجة و حجة خير من بيت مملو ذهبا يتصدق منه حتي يفني او حتي لا يبقي منه شي ء.
امام صادق عليه السلام فرمود:
يك نماز واجب از بيست حج بهتر است، و يك حج از صدقه دادن خانه اي پر از طلا بهتر است، آنگونه كه آن را صدقه دهند تا آنكه چيزي در آن نماند.
بحار، ج 82، 227
حديث دوازدهم برتري نماز
قال اميرالمؤمنين عليه السلام:
اوصيكم بالصلاة و حفظها، فانها خير العمل و هي عمود دينكم.
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:
شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش مي كنم چونكه نماز برترين عمل و ستون دين شماست .
بحار، ج 82، ص 209
حديث سيزدهم اهميت نماز
قال النبي صلي الله عليه و آله:
ما من صلاة يحضر وقتها الا نادي ملك بين يدي الناس (ايها الناس) قوموا الي نيرانكم التي اوقدتموها علي ظهوركم فاطفئوها بصلاتكم.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:
هيچ گاه وقت نماز نمي رسد مگر اينكه فرشته اي در ميان مردم ندا مي دهد كه: اي مردم بپاخيزيد و با نماز خود آتشهائي را كه برافروخته ايد خاموش كنيد.
بحار، ج 82، ص 209
حديث چهاردهم بركات نماز
قال علي عليه السلام:
ان الانسان اذا كان في الصلاة فان جسده و ثيابه و كل شي ء حوله يسبح.
علي بن ابيطالب عليه السلام فرمود:
هنگامي كه انسان مشغول نماز است بدن و لباس و هر چه پيرامون اوست خدا را تسبيح مي گويند .
بحار، ج 82، ص 213
حديث پانزدهم جايگاه نماز
قال رسول الله صلي الله عليه و آله:
موضع الصلاة من الدين كموضع الرأس من الجسد.
رسول گرامي صلي الله عليه و آله فرمود:
جايگاه نماز در دين همانند سر است نسبت به بدن.
كنز العمال، ج 7، حديث 18972