فهرست تفصیلی جلد چهارم تفسیر المیزان علامه طباطبایی سوره آل عمران، آيات 121 تا 129 ترجمه آيات بيان آيات معناى اهل مراد از اهل رسول خدا (ص ) خطاب در آيه (اذ غدوت من اهلاك ...) خطاب به عموم مؤمنين است علت مفرد و جمع آمدن خطاب در آيات بر اساس هدف و غرض از خطاب معناى آيه (و اذ غدوت من اهلك ...) بيان مراد از جمله (واللّه وليّهم ) در آيه شريفه و رد گفته يكى از مفسّرين درذيل اين جمله توضيحى در مورد جمله (و انتم اذله ) در آيه شريفه مصداق وعده به نصرت با ملائكه به مؤمنين در آيه اذتقول للمؤمنين الن يكفيكم ان يمدّكم ... بحث روايتى (درباره جنگ احد) صف آرائى لشكر اسلام و كفر در جنگ احد هند جگرخوار و عمل وحشيانه او نداى آسمانى لا فتى الا على لا سيف الا ذوالفقار تقدير و بررسى مضمون روايت مزبور روايتى ديگر در داستان جنگ احد اقسام آياتى كه پيرامون جنگ احد نازل گشته است سوره آل عمران ، آيات 130 تا 138 ترجمه آيات بيان آيات قرآن در تعليمش علم و عمل را قرين هم مى داند يكى از شيوه هاى تعليماتى قرآن مجيد توضيحى در مورد (احسان) و (محسنين) نكاتى كه از آيه شريفه (والذين اذا فعلوا...) درباره استغفار و توبه استفاده مى شود بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته) روايتى در ذيل (جنة عرضها السموات و الارض) و جواب به سؤال درباره مكان و موضع جهنم معناى فرمايش پيامبر (ص ) و توضيحى پيرامون اختلاف معانى دنيوى و اخروى (و الكاظمين الغيظ...) و كرامتى از امام سجاد (ع ) رواياتى در ارتباط با (و الذين اذا فعلوا فاحشة ...) رواياتى درباره مغفرت خداوند و توبه و استغفار از گناهان سوره آل عمران ، آيات 139 تا 148 ترجمه آيات بيان آيات معناى (يوم ) و مراد از مداوله ايام بين مردم علم خداى سبحان به اشياء به معناى خلق و ايجاد آنها است حكمت ها و مصالح در مداوله ايام بين الناس (دست به دست شدن روزگار) آيا گمان كرديد امتحان نشده و آزمايش نديده به بهشت در خواهيد آمد؟! گفتارى در امتحان و حقيقت آن اشاره اى به مساله هدايت كمال نوع بشر در گرو يك سلسله افعال اختيارى و ارادى است سه قوه اصلى كه در قرآن كريم درباره موجودات اثبات شده است فرق بين امتحان الهى و امتحانهاى معمول نزد انسانه امتحان الهى سنتى است كه تمامى افراد انسان راشامل مى شود معناى تمحيص مؤمنين و محق كافرين بر اثر امتحانات و ابتلائات معناى جمله (انقلبتم على اعقابكم) حاصل معناى آيه (و ما محمد الا رسول) حقيقت شكر و مراد از (شاكرين) شكر تمام نمى شود مگر با اخلاص تعريض به كسانى كه مى گفتند: اگر كشتگان احد به جنگ نمى رفتند نمى مردند معناى ربيّون و وجه حكايت قول و فعل آنان در آيه شريفه سوره آل عمران ، آيات 149 تا 155 ترجمه آيات بيان آيات مرعوب گشتن دشمنان رسول الله (ص) از خصائص آن نبى گرامى است معناى (امنة) و (نعاس) و احاطه شدن طائفه اى از مسلمانان آندو در جنگ احد به فكر جان خود بودن و ديد جاهليت داشتن ؛ اوصاف فراريان از جنگ احد ردّ توهّم باطل برخى كه پنداشته اند دين خلق هرگز شكست نمى خورد سنت اسباب و مسببات ، عام است و امر نبوت و دعوت ، از آن مستثنا نيست جواب كسانى كه به كشته شدن مسلمانها در جنگ احد اعتراض داشتند سخنان عجيب برخى مفسرّين در تفسير اين آيه هر يك از گناهان ، آدمى را به سوى گناه ديگرى مى كشاند خداوند حليم فراريان از جنگ را مورد عفو خود قرار مى دهد عفو و مغفرت در قرآن به چه معنا است ؟ شرك مرگ ، و معصيت ظلم است و مغفرت ازاله مرگ و ظلمت مى باشد سوره آل عمران ، آيات 156 تا 164 ترجمه آيات بيان آيات چكيده سخن در مضمون آيات 156 تا 164سوره آل عمران نهى مؤمنين از هماهنگ شدن با كفار درباره شهداى جنگ احد وجه التفات خطاب از مسلمين به پيامبر (ص ) در آيه شريفه دستور الهى به پيامبر (ص) مبنى بر گذشت از مردم و مشورت با آنها شامل احكام الهى نمى شود تنزيه ساحت رسول خدا (ص ) از بديها واعمال زشت سوره آل عمران ، آيات 165 تا 171 ترجمه آيات بيان آيات دلالت آيه بر اينكه انسان بهد از مردن تاقبل از قيامت زنده و باقى است معناى لطيف جمله (الّا خوف عليهم و لا هم يحزنون) سوره آل عمران ، آيات 157 تا 172 ترجمه آيات بيان آيات نمونه اى از مراقب عجيب قرآن در بيانات خود سرّ اينكه گفتار منافقين ايمان مؤمنين را بيشتر كرد بحثى پيرامون توكل بحث روايتى (در ذيل آيات مربوط به جنگ احد) رواياتى در ذيل آيه (و ما محمد الا رسول قد خلت ...) و شايعه كشته شدن پيامبر درجنگ احد روايتى در ذيل (ان الذين تولوا منكم ...) و فرار بعضى مسلمين در جنگ احد رواياتى درباره مشورت ، در ذيل (و شاورهم فى الامر) رواياتى در ذيل (و ما كان لنبى ان يغلّ...) و آيه (و من يغلل ...) رواياتى در ذيل (او لما اصابتكم مصيبة ...) و كشته شدن مسلمانان در جنگ احد رواياتى درباره شان نزول آيه كريمه (و لاتحسبن الّذين قتلوا...) ائمه اطهار (ع ) روايات مرغ را انكار كرده اند رواياتى در ذيل(الذين استجابوا لله و الرسول ...) و داستان (غزوه جيش سويق ) دخالت آراء شخصى راويان و تاءثير اختلاف مذاهب درنقل روايات اسباب نزول بحث تاريخى (فهرست اسامى شهداى جنگ احد) سوره آل عمران ، آيات 176 تا 180 ترجمه آيات بيان آيات گر جمله كائنات كافر گردند بر دامن كبرياش ننشيند گرد از آزمايش و ابتلا جهت تكميل نفوس مفرى نيست هشدار به بخيلان ، كه اموال خود را انفاق نمى كنند و ملامت و مذمت آن بحث روايتى (آيا مرگ براى كافر خير است ؟) سوره آل عمران آيات 181 تا 189 ترجمه آيات بيان آيات سخن يهود كه گفتند: خداى شما فقير است و ما توانگريم يك استدلال بر وجود عالم برزخ بحث روايتى سوره آل عمران ، آيات 190 تا 199 ترجمه آيات بيان آيات پاره اى از اوصاف مؤمنان استعمال كلمه هجرت در دورى گزيدن از گناه كامروايى و بهروزى كفّار فريبتان ندهد بحثى فلسفى و يك مقايسه (بين مقام زن در اسلام و در آئين هاى ديگر) بحث روايتى (درباره تفكر در خلق خدا و شان نزول آيات گذشته ) سوره آل عمران ، آيه 200 ترجمه آيه بيان آيه گفتارى پيرامون مرابطه در جامعه اسلامى 1 - انسان و اجتماع 2 - انسان و رشد و نمو او در اجتماع اولين بارى كه بشر متوجه منافع و مصالح اجتماع شد زمان بعثت اولين پيامبر الهى بود 3- اسلام و عنايتش به امر اجتماع 4- رابطه اى كه اسلام بين فرد و اجتماع قائل است در هيچ دينى و ملتى سابقه ندارد هويت و شخصيت مستقل براى اجتماع در اسلام علت اهتمام شديد اسلام به شاءن اجتماع 5 - آيا سنت اجتماعى اسلام ضمانت بقا و اجرا دارد؟ شبهه اى كه دل غربزدگان را به خود مشغول داشته صرف عدم انطباق يك سنت با وضع حاضر انسانهادليل بر بطلان و فساد آن سنّت نيست اسلام صلاحيت خود را براى هدايت مجتمع انسانى به سوى سعادت ثابت كرده است شعار اسلام (پيروى از حق ) و شعار تمدن عربى (پيروى از اكثريت ) مىباشد تسليم اكثر مردم در برابر لذائذ مادى موجب دورى آنها از حق و پذيرش سنت هاىاحساسى است پيروى از اكثريت در نظام طبيعت باعث بطلان حكم عقل به وجوب پيروى از حق نمى شود حق و حق بودن ملازمه اى با راى اكثريت ندارد تمدن غرب و و پيشرفت صنعتى آن از نظر اسلام سعادت محسوب نمیشود بيان يك مثال براى درك روشنتر يك مطلب تمدن يا توحش غربى ! 6- اجتماع اسلامى به چه چيز تكون يافته و زندگى مى كند؟ سه مطلب از بيانات گذشته هدف و وجه مشترك قانونگزارى در دنياى امروز بهره بردارى از مزاياى حيات مادى است عدم ضمانت اجراى قوانين موضوعه در تمدن حاضر و ضمانت اجراى قوانين اسلام اخلاق و فضائل اخلاقى در تمدن غربى جايى ندارد عواملى مانند (وطن دوستى) و (نوع دوستى) و (مدح و تمجيد طلبى) سببيت اخلاقى ندارد 7- انگيزه هاى عقلانى ، غير انگيزه احساس است . 8- معناى پاداش خواستن از خدا و اعراض از غير خدا چيست ؟ 9- حريت در اسلام به چه معنا است ؟ 10- در مجتمع اسلامى راه بسوى تحول وتكامل چيست ؟ 11- آيا اسلام با همين احكام و شرايعى كه دارد مى تواند انسان عصر حاضر رابه سعادتش برساند؟ 12 - رهبر جامعه اسلامى چه كسى است و چگونه روشى دارد؟ تفاوتهاى حكومت اسلامى با نظامهاى حكومتى ديگر 13 - حد و مرز كشور اسلامى مرز جغرافيائى و طبيعى و يا اصطلاحى نيست بلكه اعتقاد است . 14- اسلام تمامى شؤونش اجتماعى است اساس دين متكى بر حفظ معارف الهى است و در عين حال به مردم آزادى در طرز تفكر داده است . 15 - سرانجام دين حق بر همه دنيا غالب خواهد شد بحث روايتى (در ذيل آيه شريفه :يا ايها الذين آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا...) سوره نساء، آيه يك ترجمه آيه بيان آيه مراد از نفس واحده و زوج او كه انسان از آن آفريده شده است معناى كلمه زوج و جمله (و خلق منها زوجها) كل بشر از آدم و حوا نشات گرفته اند ازدواج فرزندان بلافصل آدم بين برادران و خواهران بوده گفتار مفسرين در نقش تركيبى (الارحام) در آيه و بررسى نظر آنان وجه اطلاق (رحم ) بر خويشاوندان معناى (رقيب) و تعليل امر به تقوا به اين صفت خداوند گفتارى در عمر صنف انسان و انسانهاى اوليه گفتارى پيرامون منتهى شدن نسل حاضر به آدم و حوا و رد شبهاتى در اين مورد آدم مذكور در آيات قرآنى آدم نوعى نيست انسان نوعى است مستقل نه تحول يافته از نوعى ديگر (نظير ميمون) گفتارى در كيفيت تناسل طبقه دوم از انسان فرزندان بلافصل آدم (ع) بحث روايتى (درباره خلقت آدم ، صله رحم و...) رواياتى در ذيل (و اتّقوا اللّه الذى تسائلون به و الارحام) روايتى از اميرالمؤمنين (ع) درباره ارحام و گفتارى پيرامون رحم و توضيح حديث حديثى از امام صادق (ع) درباره ترحم و تاثير نزديكى به آن در فرو نشاندن خشم سوره نساء، آيات 2 تا 6 ترجمه آيات بيان آيات گفتارى پيرامون جاهليت اولى اما وضع حكومت در ميان عرب وضع اقوام و ملل ديگر در دوران جاهليت دعوت اسلامى چگونه ظاهر گرديد؟ دعوت اسلامى بر مبناى (حق صريح) است و نمى تواند با مقدمات ووسائل باطل به هدف برسد تدريجى بودن دعوت اسلام و نزول آيات قرآنى با ترتيبى هدفمند تشريع حكم حرمت شرب خمر نمونه بارز بيان تدريجى احكام عملى رعايت تدريج در دعوت از حيث انتخاب مدعوين دعوت تدريجى رسول خدا (ص ) اسلام كه با دعوت از قوم و عشيره خود آغاز شد ادعاى چند طايفه مبنى بر اين كه اسلام دين شمشير و زور است و پاسخ بدانه گفتار مرحوم كاشف الغطا در اين زمينه هشدار قرآن به مسلمانان از عواقب وخيم تصرف دراموال ايتام گفتار مفسرين در معناى آيه مورد بحث معيار اسلام در مورد تعدد ازواج براى مردان حكم وجوب دادن مهريه به زنان يك حكم تاسيسى نيست مقصود از سفها در آيه شريفه سفيهان از ايتام است دلالت آيه شريفه در حكم عمومى رعايت اقتصاد و حد وسط در ارتزاق اموال دنيا به همه مردم تعلق دارد در تصرفات مالى علاوه بر بلوغ ، رشد متصرف نيز شرط است معناى (اسراف ) و (بدار) و بيان دو قسم تصرف ممنوع درمال يتيم تحويل دادن مال يتيم به او توسط ولىّ بايد در حضور شاهد باشد بيان شيواى تمام مسائل ولايت در ضمن دو آيه بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته) غيرت يكى از فضايل اخلاقى است نسخه شفابخش اميرالمؤمنين (ع) درباره درد شكم رواياتى در زيل آيه (و لا تؤتوا السفها اموالكم) رواياتى در ذيل (و من كان فقيرا فلياكل بالمعروف) بحثى علمى در چند فصل 1- نكاح و ازدواج يكى از هدفهاى طبيعت است : آزاديهاى جنسى برخلاف سنت طبيعت است فكر و رؤيت نمى تواند آثار شوم نامبرده را از بين ببرد بدون فضايل نفسانى زندگى اجتماعى بشر از هم مى پاشد 2- اسلام مردان را بر زنان استيلا داده است : 3- مساءله تعدد زوجات : چهار اشكال بر حكم (جواز تعدد زوجات) و پاسخ بدانها پاسخ اشكال دوم به مسئله تعدد زوجات طبيعت و خلقت به مردان اجازه داده تا از ازدواج با يك زن فراتر رود پاسخ به اشكال سوم پاسخ اشال چهارم بر مسئله تعدد زوجات قويترين دليل مخالفين غربى در ردّ قانون نقد زوجات پاسخ آنها: اشكال متوجه مسلمانان است نه اسلام! عدم جريان صحيح يك قانون در جامعه اى ، الزاما به معناى بطلان و فساد آن قانون نيست خلط دانشمندان بين طبيعت حكم (صالح) و (مصلح) و حكم بين (فاسد) و (مفسد) نظامهاى دموكراتيك و كمونيستى هم نتوانسته اند موجوديت خود را حفظ كنند چكيده سخن از مطالبى كه گذشت بحث علمى ديگر (مربوط به تعدد زوجات رسول الله (ص)) ازدواجهاى پيامبر (ص ) هر كدام جهت هدف و غرض خاص انجام گرفته است سوره نساء، آيات 7 تا 10 ترجمه آيات بيان آيات تاسيس قانون كلى ارث و زمينه سازى براى تشريع حكم وراثت دو جهت در آيه ارث مورد استدلال است : عام بودن آن ، عدم عول در فرائض آنچه بر سر ايتام مى آوريد عاقبت بر سر ايتام خود خواهد آمد گفتارى پيرامون عمل و عكس العمل رابطه بين عمل انسان و حوادث خارجيه انجام هر عملى نسبت به ديگران به معنى پسنديدن آنعمل براى خود است بحث روايتى  (ذيل آيات 7 تا 9 سوره نساء) رواياتى در ذيل آيه (وليخش الّذين لوتركوا خلفهم ...) سوره نساء، آيات 11 تا 14 ترجمه آيات بيان آيات نكات و ظرايف جمله (للذكر مثل حظّ الانثيين) اشاره به انطباق حكم ارث در اسلام با احكام تكوينى و خارجى بيان سهام طبقه اول ورثه در مساله ارث بين رسول خدا (ص) و سايرين فرقى نيست معناى كلاله سخنى پيرامون ارث به وجهى كلى چهار بحث كلى مستفاد از آيات ارث چرا سهم مردان دوبرابر زنان در نظر گرفته شده است ؟ تساوى مرد و زن يا برترى مردان ؟! بحث روايتى (رواياتى در مورد شان نزول آيات ارث ، عول و تعصيب ...) اولين كسى كه در باب ارث (عول) را سنت كرد عمر بود گفتار ابن عباس درباره مسئله ارث و فتواى او درباره(عول) دو روايت از كتاب كافى توضيحى در خصوص كمبود آمدن سهام ورثه و چگونگى تصميم باقيمانده رواياتى در ارتباط با (كلاله) بحث علمى در هشت فصل 1- ارث بردن از چه تاريخى آغاز شد: 2- تحول تدريجى ارث 3- وراثت در بين امتهاى متمدن (محروميت زنان و فرزندان صغير از ارث) 4- در چنين جوى اسلام چه كرد؟ 5- وضع زنان و ايتام قبل از اسلام ، و وضع آنان در اسلام (با اشاره به شخصيت زن از نظر اسلام) عقب ماندگى زنان در مسئله حكومت و دفاع مستند به اتفاق و تصادف نيست 6- قوانين ارث در عصر جديد 7- يك مقايسه بين اين سنتها 8- وصيت در اسلام و در ساير سنتها آيات 15 و 16 نساء (درباره زنان و مردان زناكار) ترجمه آيات بيان آيات حكم حبس ابد براى زنان و نسخ آن با آيه تازيانه اشاره به اقوال ديگر درباره دو آيه مورد بحث بحث روايتى سوره نساء، آيات 17 و 18 ترجمه آيات بيان آيات توبه بندگان بين دو توبه خداى سبحان واقع است معصيت جهالت است مبادرت و شتاب به توبه ، شرط پذيرش آن است توبه اين دسته پذيرفته نمى شود گفتارى پيرامون توبه توبه نيازمند عنايت و توفيق الهى است توبه درباره بعضى از بندگان مقرب خدا نيز مصداق مى يابد (توبه عمومى خداى سبحان) خلاصه آنچه تاكنون درباره توبه گفته شد سخن عجيبى كه درباره توبه فرعون گفته شده است بيان يك توهم و رد آن توبه ، يگانه درمان نوميدى و ياس است توبه حقيقى با جراءت يافتن بر گناه كارى منافات دارد مواردى كه قابل توبه نيستند پرهيز از گناه مقدم بر توبه است بحث روايتى (رواياتى درباره توبه) حكم توبه در هنگام مرگ از لسان روايات فرمايشات گوهربار ائمه معصومين (س) درباره توبه و شرايط آن سوره نساء آيات 19 تا 22 ترجمه آيات بيان آيات بيان آيه شريفه مربوط به نهى از به ارث بردن زنان معناى معاشرت به وجه معروف با زنان در جمله (و عاشروهنّ بالمعروف ) اختصاص بعضى طبقات و افراد به بعض مختصات ، با وحدت ريشه انسانى آنها منافات دارد بحث روايتى (در ذيل آيات مربوط به ارث رفتن زن و ازدواج با زن پدر) درماندگى عمر در برابر گفتار يك زن سوره نساء، آيات 23 تا 28 ترجمه آيات بيان آيات بيان آيات مربوط به ازدواجهاى ممنوع و... محرمات سببى چه كسانى هستند؟ بحث پيرامون (فى حجوركم ) در آيه شريفه ازدواج با زن پدر و با دو خواهر در جاهليت مرسوم بوده است . معناى احصان و مراد از محصنات در آيه (والمحصنات من النساء...) گفتار ديگر مفسرين درباره مراد از (الا ما ملكت ايمانكم) استناد نادرست به جمله (غير مسافحين) در آيه، براى عدم جواز ازدواج موقت ، و ردّ آن آيه (فما استمتعتم) درباره متعه است فساد گفتار بعضى از مفسرين كه استمتاع در آيه را نكاح دانسته اند آيه متعه نسخ نشده است نه با آيات ديگر و نه با آيات سنت وجه اكتفا آيه به نكاح با كنيزان در مقام تنزيل دادن تكليف وجه آوردن جمله بعضكم من بعض (همه از هم هستيد) در آيه (و من لم يستطع ...) حد كنيزان نصف حد زنان آزاد است هدف از تشريع احكام مربوط به نكاح بحث روايتى  (رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به نكاح) قضاوت اميرالمؤمنين (ع) درباره فتواى ابن مسعود رواياتى در ذيل آيه (والمحصنات من النساء الا ما ملكت ايمانكم) رواياتى در ارتباط با ازدواج با كنيزان حد بردگان نصف حد آزادگان است بحث روايتى ديگر (پيرامون ازدواج موقت) اخبارى كه بر نسخ شدن حكم متعه دلالت مى كنند (از طريق اهل سنت) روايات دال بر جواز متعه از نظر جمعى از صحابه و تابعين اگر عمر متعه را منع نمى كرد احدى زنا نمى كرد مگر شقى ترين افراد! داستان مرد شامى و برخورد قاطعانه عمر با در نهى از متعه ! چنانچه عمر كسى را به جرم متعه ! مى گرفت سنگسار مى كرد!! روايات دال بر جواز متعه از نظر جمعى از صحابه و تابعين بررسى و نقد رواياتى كه از طريق اهل سنت درباره متعه نقل شده است گفته هاى يكى از مخالفين در رد جواز متعه و پاسخ به او فوائدى كه بر نكاح دائم مترتب مى شود بر موقّت آن نيز مترتب مى شود ضرورت و موجبات جواز متعه در آغاز، در زمان عمر و پس از او تا زمان حاضر وجود داشته است آيات سوره مؤمنون و سوره معارج قوى ترين دلالت را بر حليت متعه دارد هم عقد متعه عقد نكاح است و هم زن در آن زوجه محسوب مى شود قول به تخصيص لازمه اش تناقض گويى نیست! پاسخ به اين كه منع در متعه تدريجى صورت گرفته است نهى عمر از متعه بر اساس اجتهاد شخصى بوده است سخن آخر در مشروعيت متعه بحث علمى (درباره انتقال نسب و قرابت از طريق زنان ، در اسلام) بحث علمى ديگر (پيرامون حكمت ممنوعيت ازدواجهاى محرّم در شرع مقدس اسلام) قانون اسلام در جهت تنظيم امر ازدواج دقيق ترين قانون است حكمت نهى از اختلاط زن و مرد و وجوب حجاب براى زنان سوره نساء، آيات 29 و 30 ترجمه آيات بيان آيات وجوهى كه در معناى ( لاتاكلوا اموالكم ...) و (الا ان تكون تجارة ...) گفته شده است بحث روايتی،  در ذيل (تجارة عن تراض) و (لاتقتلوا انفسكم) سوره نساء، آيه 31 ترجمه آيه بيان آيه گناهان در برابر خداى عظيم كبيره اند و نسبت به يكديگر بعضى صغيره و برخىكبيره مى باشند گفتارى درباره گناهان كبيره و صغيره و تكفير سيئات معناى (سيئات) در عرف قرآن وعده تكفير و در گذشتن از سيئات ، مستلزم جراءت يافتن به ارتكاب صغاير نيست تكرار گناهان صغيره و اصرار بر آنها از بزرگترين كبائر است كبيره بودن گناه از شدت نهى از آن فهميده مى شود نقد و بررسى وجوهى كه در تعريف گناه كبيره و صغيره گفته شده است نظريه ششم : قول ابن عباس در تعريف گناه كبيره نظريه هشتم : كوچكى و بزرگى گناه دو امر اعتبارى است بررسى نظريه غزالى درباره كبائر و صغائر و معارضه بين حسنات و سيئات اجتناب از كبائر در تكفير دخالت دارد نه اينكه مانند توبه علت تامه تكفير باشد بحث روايتى (رواياتى در بيان گناهان كبيره) امام صادق (ع) گناهان كبيره را يكى يكى نام مى برد آنچه از اين حديث شريف استفاده مى شود سوره نساء، آيات 32 تا 35 ترجمه آيات بيان آيات نهى از آرزوى داشتن آنچه خدا به ديگران تفضل فرموده ، ارشادى است موقعيت طبيعى هر يك از زن و مرد و اعمال هر يك از آنها موجب اختصاص هر يك به چيزى است دو فائده اى كه جمله (و اسئلوا الله من فضله) افاده مى كند گفتار در يك حقيقت قرآنى (اختلافهاى طبقات مختلف مردم و طريق صحيح حل آنها) معناى (موالى ) در (و لكل جعلنا موالى ممّا ترك) اقوال مختلف در مراد از (الذين عقدت ايمانكم ) مراد و مفاد از (الرجال قوامون على النساء) سه حكم درباره زن ناشزه كه رعايت ترتيب در آنها لازم است گفتارى در معناى قيمومت مردان بر زنان بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به مسائل تفضل الهى ، روابط زن و شوهر...) رواياتى در ذيل آيه (الرجال قوّامون على النّساء) و نقد و بررسى آنه روايتى خواندنى از پيامبر (ص) درباره زن در اسلام استفاده سه نكته از روايت اسماء بنت يزيد، پيرامون موقعيت و شخصيت زن در اسلام ارزش احكام اسلامى در محيط و ظرف اجتماعى تحت حاكميت اسلام ، معلوم گردد سوره نساء، آيات 36 تا 42 ترجمه آيات بيان آيات در جمله (و اعبدوالله و لاتشركوا به شيئا) به توحيد عملى دعوت شده است سفارش به نيكى و احسان با همسايگان دور و نزديك در آيه شريفه معناى مختالفخور و وجه اينكه چرا خداوند چنين شخصى را دوست ندارد بحث روايتى توضيحى در مورد روايت نبوى (ص): (من و على و الدين مسلمين هستيم) سوره نساء، آيه 43 ترجمه آيه بيان آيه اشاره به پنج دسته از آيات قرآنى كه تدريجا حرمت شرب خمر را افاده كرده اند سخنى در مورد ارتباط بين آيات قرآنى بحث روايتى، در ذيل آيه (... لا تقربوا الصلوة و انتم سكارى) آيات 58 - 44 نساء (راجع به يهوديان) ترجمه آيات بيان آيات هشدار بر مسلمانان كه فريب يهود را نخوريد! معناى (يحرفون الكم عن مواضعه) مذمت يهود به جهت عمل ناپسندى كه مرتكب مى شدند مراد از (فلا يؤمنون الّا قليلا) وجوهى كه در معناى طمس وجود دارد در (من قبل ان نطمس وجوها) گفته شده است توضيح اينكه (خداوند شرك را نمى آمرزد و گناهان پائين تر از شرك را مى آمرزد) خودستايى ناشى از عجب است كه از اصول رذائل مى باشد و ستايش و تزكيه مختص به خدا است تنها فضيلت مستند به خداوند شايسته ستايش است اعتماد به نفس در مقابل اعتماد به خدا و افتخار به عبوديت او، مردود است مراد از (ناس ) و (آل ابراهيم ) در (ام يحسدون الناس على ما اتيهم ...) بحث روايتى  (در ذيل آيات مربوط به يهود و نيامرزيدن شرك و اذا امانت بهاهل آن و...) رواياتى در ذيل آيه (ان الله لايغفر ان يشرك به و يغفر مادون ذلك ...) روايتى كه درباره اسلام آوردن (وحشى) و ياران او نقل شده مجعول است رواياتى كه در ذيل آيه (ان الله لايغفران يشرك به ...) نقل شده و مشعر بر جهل اصحاب پيغمبر (ص ) به مساله شفاعت است خالى ازاشكال نيستند رواياتى در ذيل آيه (ام يحسدون النّاس على ما آتاهم ...) بيان مقصود از ناس سوره نساء، آيات 59 تا 70 ترجمه آيات بيان آيات تفسير آيه شريفه (يا ايّها الّذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم) وجه تكرار كلمه (اطيعوا) در آيه شريفه اطلاق امر به اطاعت از رسول (ص) و اولى الامر،دليل بر عصمت ايشان است پاسخ به اين توهم كه اطاعت اولى الامر واجب است هر چند معصوم باشند رد گفتار بى اساس فخر رازى احتمال اينكه معناى (اولى الامر) اهل حل و عقد (مقامات حكومتى) باشند، و رد اين احتمال آنچه از حديث (لا تجتمع امتى على خطاء) بر مى آيد فخر رازى به گفتار خود اشكال كرده و سپس به آن جواب مى دهد! آثار مترتب بر اين عقيده (كه اولى الامر هماناهل حلّ و عقداند) يكى ديگر از حرفهاى عجيب درباره آيه شريفه (اطيعوا الله ) نظريه پيروان ائمه اهل بيت (ع ) در معناى اولوالامر و رد اشكالاتى كه بر ايننظريه شده است اشكال دوم و پاسخ به آن اشكال سوم و پاسخ به آن پاسخ اشكال پنجم معناى : (فان تنازعتهم فى شىء فردّوه الى الله و رسوله) اطاعت از رسول الله (ص ) همان اطاعت از خدا است تسليم حكم رسول خدا (ص) بودن ، علامت ايمان واقعى و تسليم در برابر احكام خدااست معناى (صديقين) بحث روايتى رواياتى درباره اولوالامر، تسليم در برابررسول خدا (ص)... اولوا الامر، على بن ابى طالب (ع) و اوصياى پس از اويند حديثى زيبا از امام باقر (ع) در شان نزول (اطيعوا الله ...) پاسخ اميرالمؤمنين (ع) به سليم درباره حجج خداوند كه اولوا الامر همان اهل بيت پيغمبراند رواياتى در ذيل آيه (فلا و ربك لايؤمنون ...) آيات 71 تا 76 نساء (درباره جهاد و جنگ ) ترجمه آيات بيان آيات كسانى كه به هنگام جنگ و جهاد سستى و امروز و فردا ميكردند از ميان خود مؤ منينبودند سرانجام رزمنده مؤمن ، يا شهادت است يا پيروزى ... شما را چه شده كه در راه خدا و مردم مستضعف پيكار نمى كنيد؟! گفتارى كوتاه پيرامون غيرت و تعصب بحث روايتى (ذيل آيه يا ايّها الّذين آمنوا خذوا حذركم ...)